Guelaguetza, au kama vile pia inaitwa Jumatatu juu ya Kilima, ni likizo iliyoadhimishwa huko Mexico Jumatatu mbili za mwisho mnamo Julai. Kila mwaka watu wa Mexico wanatarajia siku hii.
Kulingana na mila iliyoanzishwa kwa miaka mingi, kitovu cha sherehe ya Jumatatu kwenye kilima ni mji mdogo wa Mexico wa Oaxaca. Uwanja wa michezo ulijengwa hapo haswa kwa likizo hii ya sherehe.
Historia ya Guelaguetza huanza katika nyakati za kabla ya Puerto Rico, wakati mababu wa watu wa Mexico wa leo walifanya sherehe kwa heshima ya Centeotl, mungu wa mahindi. Kwa ujumla, Centeotl inachukuliwa kuwa mungu wa mahindi kati ya Waazteki. Alionyeshwa mara nyingi kama mvulana aliyebeba mahindi kwenye kitovu kwenye begi lake la bega. Kulikuwa na makabila ambapo alionyeshwa na sifa za kilimo mikononi mwake. Mungu huyu alikuwa na sura mbili ya mwanamke, jina lake alikuwa Chicomecoatl. Uwezekano mkubwa zaidi, anaheshimiwa siku hizi na Wamexico, tu chini ya jina Centeotl.
Mwanzo wa sherehe za kila mwaka za Guelaguetza ni 1932, ambapo jiji la Oaxaca lilisherehekea miaka 400 ya kuzaliwa. Tangu wakati huo, mila hii nzuri imepita.
Watu wote wa mji hukusanyika kwa sherehe hiyo, watu kutoka vijiji jirani huja. Wale wote waliopo wamevaa mavazi ya kitaifa, yaliyoshonwa kwa mikono yao wenyewe. Siku zote watu hucheza, kufurahi, kupongezana, kunywa. Oaxaca ndio mji pekee huko Mexico ambapo mezcal, aina ya tequila, imeandaliwa. Matukio yote ya sherehe hufanyika katika uwanja wa michezo wa jiji, ambapo toni za Mexico zinachezwa siku nzima. Mafundi huja kutoka sehemu tofauti wakitoa wageni kwenye sherehe hizo kununua bidhaa zao. Wengine hupika sahani za kitaifa barabarani na kuuza kwa kila mtu. Aina zote za hafla za burudani hufanyika katika uwanja wa michezo yenyewe. Huko unaweza pia kutazama utengenezaji wa Bani Stuya Gulal, ambayo inasimulia juu ya Princess Donahi, na vile vile mababu walisherehekea siku hii.
Mwisho wa sherehe, malkia wa Guelaguetza huchaguliwa. Mwanamke yeyote anaweza kushiriki kwenye mashindano. Chaguo linamwangukia yule anayejua mila, mila na historia ya mahali hapo.
